Selanik Kitapları Var mı?

Aile öykülerini anlatırken içine Selanik’in girdiği birkaç kitap dışında, Osmanlı dönemi Selanik’ini “edeple anlatan” kitaplar henüz yok. Öte yandan, son yıllarda Selanik’le ilgili çeviri kitapların sayısında bir artış gözlenmekte. Kent Osmanlı’dan çıkınca, ailesi tekrar İspanya’ya dönen Sefarad Yahudisi Leon Scıaky, “Elveda Selanik” adıyla roman yazıyor da... Anadolu’ya gelen Türklerin çocukları bu konuda tam siper! Kültür Bakanlığı’nın eski Selanik fotoğraflarını içeren “Yadigâr-ı Selânik” albümüne, Semavi Eyice’nin yazdığı uzunca bir “Önsöz” metin ile, Mehmet Ali Gökaçtı’nin “Nüfus Mübadelesi” kitabında yer alan iki yazısı var; hepsi o kadar.

  

"ELVEDA SELANİK"
Leon Sciaky, 

Bu anı kitabında bizi Türk şeyh ve dervişlerin, Yahudi tüccar ve hahamların, Macar devrimcilerin, Bulgar çiftçilerin, Rum rahiplerin, Kürt bakkalların, Arnavut oduncuların ve Fransız okul müdürlerinin renkli dünyasıyla tanıştırıyor.

Selanik´te geçirdiği mutlu çocukluk dönemini ailesinin geçmişi ve tarihsel olaylarla iç içe dokuyarak anlatırken, bir yandan da İspanya, Portekiz ve İtalya´dan sürülüşlerinin ardından Osmanlı topraklarına göç eden Sefarad Yahudilerinin yerleştikleri yerleri yurt edinip kültürlerini nasıl yaşattıklarını yalın ve içtenlikli bir ifadeyle dile getiriyor. Bitmek bilmez çatışmalar, savaşmalar nedeniyle ailece elveda demek zoruda kaldıkları Selanik´in unutulmaz bir portresini çiziyor.

"YADİGÂR-I SELANİK" 

Düzenlemesini Seyfettin Ünlü’nün yapmış olduğu “Yadigar-ı Selanik Kartpostallarda Evvel Zaman” adlı albümde; Cumhuriyetimiz’in kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1881 de doğduğu şehir olan Selanik, 500 yıldan fazla bir zaman, Osmanlı egemenliğinde kalmış bir Türk şehri olarak; çağlar boyu önemini korumuştur. Selanik Osmanlı Döneminde neredeyse her sokağında Türk mimarisinin örnek eserleriyle donatılmıştır. Bugün bu eserlerin pek çoğu mevcut değildir. Bu albümde Türk Selanik’in zaman aynasında kartpostallarda kalan görüntüleri bir araya getirilerek hazırlanmıştır.

Mehmet Ali GÖKAÇTI

"NÜFUS MÜBADELESİ"

Osmanlı devleti, Balkan Savaşı sonrasında Avrupa’daki topraklarının neredeyse tamamına yakınını kaybederek çekilirken, geride sayıları yüzbinlerle ifade edilen bir insan kitlesini bırakmak durumunda kalmıştı. Söz konusu yüzbinlerse, Osmanlı tebaasıyken bir anda bambaşka bir devletin, hem de azınlık statüsündeki vatandaşları oluvermiş Müslümanlardı. Yaklaşık on yıl kadar sürdürülebilen bu sorunlu durum, hem azınlık konumundaki Müslümanların içinde bulundukları olumsuz şartlar, hem de homojen bir millî devlet kurma çabasındaki Yunanistan ile Türkiye’nin bu sorunu kendi lehlerine halletmek adına arayışlara girmeleriyle çözüme kavuşturulmuştu. Bulunan çözüm de, o güne kadar dünyada pek eşi benzeri görülmemiş bir uygulama olmuştu: Karşılıklı olarak Ortodoks Rumlar ile Müslümanların değişimi, yani nüfus mübadelesi. Bu bağlamda Anadolu’dan Yunanistan’a gidenler gibi, Yunanistan’ın değişik pek çok yöresinden de mübadil adı verilen yüzbinlerce insan Türkiye’ye gelmişti. Bugüne kadar bölük pörçük anlatılan anılardan öteye, mübadillerin hayat hikâyeleri pek de mercek altına alınmadı. İşte elinizdeki bu kitap, mübadillerin Balkan Savaşı’nın sebep olduğu yıkımla başlayan hikâyelerini, mübadelenin öncesi, mübadele süreci ve hepsinden önemlisi Türkiye’ye geldikten sonraki bölümde yaşananlarla birlikte ele alıyor; tarihin yeniden yazıldığı bir sürecin bizzat öznesi olmuş insanların hikâyesini anlatıyor. Yani Lozan mübadillerinin hikâyesini...

TANZİMAT ÇAĞINDA BİR OSMANLI ŞEHRİ     

Meropi Anastassiadou

Selanik, 1830-1912 arasında Osmanlı modernleşme çalışmalarının vitriniydi. Tarihçi Meropi Anastassiadou'nun Selanik yerel arşivlerine dayanarak yaptığı bu çalışma, Osmanlı toplum ve ekonomisinin büyük bir dönüşüm içinde olduğu çağda, bu şehrin geçirdiği evrimi inceliyor. Selanik, hiç de sıradan olmayan bir şehirdir. Osmanlı Selanik'i de kendine özgü büyüleyici bir inceleme alanı oluşturur. Bu kuraldışı, fakat bazı çehreleriyle diğer Osmanlı liman şehirlerine çok benzeyen şehri, üç çeyerek asırlık bir dönem boyunca izliyoruz. 1840'lardan itibaren Avrupa ile ilişkilerin güçlenmesinin ve modernleşmenin etkisi altında büyümeye aday Doğu Akdeniz liman şehirlerinden biri olan Selanik'te yeni ulaşım ağları kuruluyor, her eve içme suyu getiriliyor, tramvaylar işlemeye başlıyor, sağlık hizmetleri altyapısı ıslah ediliyor, "modern" anlayışta birçok okul açılıyor, sanayi adım adım kuruluyor ve Selaniklilerin yaşam tarzları da adım adım değişiyor. Anastassiadou, doğup büyüdüğü şehri anlatırken bir sorgulama, bir tür tarihsel içebakışa girişme gerekliliği duyuyor.

Selanik'te Osmanlı Matbuatı Gonca-i Edep

Şeyda Aysun Oğuz, Sevengül Korkmaz

Selanik'in modern tarzda eğitim veren okullarından beslenen ve imparatorluk taşrasının ilk dergilerinden biri olan Gonca-i Edeb; doğa bilimleri, edebiyat, ahlak ve eğitim alanlarında odaklanmış; yeniliği / değişimi, ilerlemeyi / gelişmeyi, eğitimi / bilimi, sebat etmeyi / çalışmayı, iyi ahlakı ve sosyal yardımlaşmayı savunmuş ve öğütlemiş, hedef kitle olarak gençliği ön plana çıkarmış bir Osmanlı dergisidir."